Sanskrit Dhara VahiniSanskrit Dhara VahiniSanskrit Dhara Vahini
Notification Show More
Font ResizerAa
  • Home
  • Class 12
  • Class 11
  • Class 10
  • Class 9
  • Class 8
  • Class 7
  • Class 6
  • Class 1-5
  • Grammar
    • Hindi Grammar
    • English Grammar
    • Sanskrit Vyakaran
  • Free Notes
Reading: Sanskrit Class 12th Chapter 10 विद्यास्थानानि Hindi Translation
Share
Sanskrit Dhara VahiniSanskrit Dhara Vahini
Font ResizerAa
  • Home
  • Class 12
  • Class 11
  • Class 10
  • Class 9
  • Class 8
  • Class 7
  • Class 6
  • Class 1-5
  • Grammar
  • Free Notes
Search Class notes, paper ,important question..
  • Classes
    • Class 12
    • Class 11
    • Class 10
    • Class 9
    • Class 8
  • Grammar
    • English Grammar
    • Hindi Vyakaran
    • Sanskrit Vyakaran
  • Latest News
Have an existing account? Sign In
Follow US
© 2022 Foxiz News Network. Ruby Design Company. All Rights Reserved.
Sanskrit Dhara Vahini > Class 12 > Class 12 Sanskrit > Sanskrit Class 12th Chapter 10 विद्यास्थानानि Hindi Translation
Class 12Class 12 Sanskrit

Sanskrit Class 12th Chapter 10 विद्यास्थानानि Hindi Translation

Share
7 Min Read
SHARE

NCERT Solutions for Class 12th Bhasawati Sanskriti Chapter 10 विद्यास्थानानि Hindi Translation & Question Answer

इस पोस्ट में हमने Sanskrit Class 12th Chapter 10 विद्यास्थानानि अनुवाद में हमने सम्पूर्ण अभ्यास प्रश्न को सरल भाषा में लिखा गया है। हमने Bhaswati Sanskrit Class 12th Chapter 10 विद्यास्थानानि Questions and Answer बताएं है। इसमें NCERT Class 12th Sanskrit Chapter 10 Notes लिखें है जो इसके नीचे दिए गए हैं।

1.Class 12th All Subject Solution
2.Home
विद्यास्थानानि
NCERT Solutions for Class 12th Sanskrit Chapter 10 विद्यास्थानानि

इह हि वाङमयमुभयथा शास्त्रं काव्यं च । शास्त्रं द्विधा अपौरुषेयं पौरुषेयं च । अपौरुषेयं श्रुतिः । श्रुतिः पुनः द्विविधा मन्त्राः ब्राह्मणं च विवृतक्रियातन्त्रा मन्त्राः मन्त्राणां स्तुतिनिन्दा व्याख्यानविनियोगग्रन्यो ब्राह्मणम्। ऋग्यजुः सामवेदास्वयी आथर्वणश्च तुरीयः ॥
तत्रार्थव्यवस्थितपादाः ऋचः । ताः संगीतयः सामानि । अच्छन्दांस्यगीतानि यजूंषि । ऋचो यजूंषि सामानि चाथर्वणं, त इमे चत्वारो वेदाः । इतिहासवेदः धनुर्वेदः गन्धर्ववेदः आयुर्वेदः च उपवेदाः। “वेदोपवेदात्मा सार्ववर्णिकः पञ्चमो गेयवेदः” इति ब्रीहिणिः। “शिक्षा, कल्पो व्याकरणं, निरुक्तं छन्दोविचितिः, ज्योतिषं च षडङ्गानि इत्याचार्याः। “उपकारकत्वादलङ्कारः सप्तममङ्गम्” इति यायावरीयः ऋते च तत्स्वरूपपरिज्ञानादेदार्थानवगतिः। यथा-

हिंदी अनुवाद:- उदाहरण के लिए, यहाँ मौखिक परंपरा धर्मग्रंथ और काव्य दोनों है। शास्त्र दो प्रकार के होते हैं, मानवेतर और मानवेतर। यह एक अपौरुषेय शास्त्र है. शास्त्र भी दो प्रकार का है, मन्त्र और ब्राह्मण, प्रकट कर्मकाण्ड के मन्त्र, मन्त्रों की स्तुति और निन्दा, ब्रह्म की व्याख्या और प्रयोग। चौथा वेद ऋग्, यजुर और साम वेद है।
ऋग् वेद हैं, जो अर्थ में व्यवस्थित हैं। वे संगीत वही हैं. वे अच्छंद और यजुर्वेद के गीत हैं। ऋग्वेद, यजुर्वेद और सामवेद ये चार वेद हैं। इतिहास वेद, धनुर्वेद, गंधर्व वेद और आयुर्वेद उपवेद हैं। बृहिणी कहती हैं, ”वेद और उपवेद सभी रंगों के पांचवें गेय वेद हैं।” “शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निरुक्त, छंदोविचीति और ज्योतिष ये छह अंग हैं, ऐसा आचार्य कहते हैं।

द्वा सुपर्णा सयुजा सखाया समानं वृक्षं परिषस्वजाते। तयोरन्य: पिप्पलं स्वाद्वत्ति अनश्नन्यो अभिचाकशीति।। तत्र वर्णानां स्थान-करण प्रयत्नादिभिः निष्पत्तिनिर्णयिनी शिक्षा । नानाशाखाधीतानां
मन्त्राणां विनियोजकं सूत्रं कल्पः । सा च यजुर्विद्या शब्दानामन्वाख्यानं व्याकरणम्। निर्वचनं निरुक्तम् छन्दसां प्रतिपादयित्री छन्दोविचितिः ग्रहगणितं ज्योतिषम्। पौरुषेयं तु पुराणम्, आन्वीक्षिकी, मीमांसा, स्मृतितन्वम् इति चत्वारि शास्खणि तर वेदाख्यानोपनिबन्धनप्राय पुराणमष्टादशधा । यदाहु:- सर्गः प्रतिसंहारः कल्पो मन्वन्तराणि वंशविधिः ।

हिंदी अनुवाद:- दो सुपर्णाएँ एक साथ मिल गईं और उसी पेड़ को अपना मित्र मानकर उससे लिपट गईं। उनमें से एक अंजीर के पेड़ को चखता है और दूसरा जो इसे नहीं खाता वह इसे खाता है। वह शिक्षा है जो पुरुषार्थ आदि से चरित्रों की पूर्ति निर्धारित करती है। उनमें से जिन्होंने विभिन्न शाखाओं का अध्ययन किया है
मंत्रों को प्रयोग में लाने का सूत्र कल्प है। वह यजुर-विद्या है, शब्दों की व्याख्या है, व्याकरण है। निर्वाण, निरुक्त, छंद के प्रतिपादक, छंदविचिति, ग्रह गणना और ज्योतिष। पुराणों को चार विधाओं में विभाजित किया गया है, अर्थात् पुराण, पुराण, आन्वीक्षिकी, मीमांसा और स्मृतितनवम्। उदाहरण के लिए, वे कहते हैं: सृजन, प्रजनन, आयु, मन्वन्तर और वंश का नियम।

जगतो यत्र निबद्धं तद्विज्ञेयं पुराणमिति।। “पुराणप्रभेद एवेतिहास:” इत्येके । स च द्विधा परिक्रियापुराकल्पाभ्याम्। यदाहुः- परिक्रिया पुराकल्प इतिहासगतिर्द्विधा ।
स्यादेकनायका पूर्वा द्वितीया बहुनायका । तत्र रामायणं भारतं चोदाहरणे। निगमवाक्यानां न्यायैः सहस्त्रेण विवेक्त्री मीमांसा सा चद्विविधाविधिविवेचनी ब्रह्मनिदर्शनी च अष्टादशैव श्रुत्यर्थस्मरणात्स्मृतयः । तानि इमान चतुर्दश विद्यास्थानानि, यदुत वेदाश्चत्वारः षडङ्गानि चत्वारि शास्त्राणि इत्याचार्याः ।

हिंदी अनुवाद:– जो संसार में प्रतिष्ठित है वही पुराण समझना चाहिए। कुछ लोग कहते हैं, “इतिहास पुराणों के समान है।” वह दो प्रकार से होता है, प्रक्रिया में भी और कल्प-पूर्व में भी। उदाहरण के लिए, दो प्रकार की प्रक्रियाएँ हैं, अतीत, अतीत और भविष्य।
वहाँ एक ही नायक हो सकता है, पहला एक बहु-नायक, और दूसरा एक बहु-नायक। उदाहरण के लिए रामायण और भारत है। रहस्यवाद, जो वेदों के कथनों के हजारों निर्णयों द्वारा भेदभाव करता है, दोहरे तरीकों का भेदभावकर्ता है, और यह ब्रह्म का प्रदर्शन है। गुरुओं के अनुसार ये चौदह ज्ञान स्थान हैं, जो चार वेद, चार छह वेद और चार शास्त्र हैं।

पाठ्यपुस्तक के अभ्यास प्रश्न

  1. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत-

(क) वाङ्मयस्य उभौ भेदौ लिखत?
उत्तर वाङ्मयस्य उभौ भेदौ शास्त्रं काव्यं च।

(ख) अपौरुषेयं किम् अस्ति ?
उत्तर अपौरुषेयं श्रुतिः अस्ति ।

(ग) विवृतक्रियान्त्रा: के सन्ति?
उत्तर विवृत्तक्रियातन्त्राः मन्त्राः सन्ति।

(घ) ब्राह्मणं केषां स्तुतिनिन्दाव्याख्यानविनियोगान् करोति ?
उत्तर ब्राह्मणं मन्त्राणां स्तुतिनिन्दाव्याख्यानविनियोगं च करोति ।

(ङ) वेदाः कति सन्ति? तेषां नामानि लिखत ।
उत्तर वेदाः चत्वारः सन्ति, ऋग्वेद, यजुर्वेदः, सामवेदः अथर्ववेदः च।

(च) षडङ्गानां नामानि लिखत ।
उत्तर शिक्षा, कल्पः, व्याकरणम्, निरुक्तम्, छन्दस्, ज्योतिषम्।

(छ) व्याकरणं किं कथ्यते ?
उत्तर व्याकरणं शब्दानामन्वाख्यानं कथ्यते ।

2.रेखाङ्कितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत

(क) शब्दानाम् अन्वाख्यानं व्याकरणम्।
उत्तर केषां अन्वाख्यानं व्याकरणम्?

(ख) पुराणं पौरुषेयम् अस्ति ।
उत्तर किं पौरुषेयम् अस्ति ?

(ग) ज्योतिषं ग्रहगणितम् अस्ति ।
उत्तर कं ग्रहगणितम् अस्ति ?

(घ) इतिहास पुराणप्रभेदोऽस्ति
उत्तर का पुराणप्रभेदोऽस्ति ?

(ङ) मीमांसा सहस्रेण न्यायैः निगमवाक्यानां विवेक्त्री अस्ति।
उत्तर का सहस्रेण न्यायैः निगमवाक्यानां विवेक्त्री अस्ति।?

  1. उचितां पंक्तिं मञ्जूषायाः चित्वा समक्षं लिखत।

विवृतक्रियातन्त्राः, इतिहासवेद धनुर्वेद: गन्धर्वः आयुर्वेदः च द्विविधामन्त्राः ब्राह्मणञ्च अपौरुषेयं पौरुषेयं च शास्त्रं काव्यं च

(क) वाङ्मयम् उभयथा = शास्त्रं काव्यं च
(ख) शास्त्रं द्विधा = अपौरुषेयं पौरुषेयं च
(ग) श्रुतिः = द्विविधा – मन्त्राः ब्राह्मणं च
(घ) मन्त्राः = विवृत्तक्रियातन्त्रा
(ङ) उपवेदाः = इतिहासवेदः, धनुर्वेदः, गन्धर्वः, आयुर्वेदः च

  1. उचितमेलनं कुरुत
  2. उचितविभक्तिं प्रयुज्य संख्यावाचिशब्दानां प्रयोगं कुरुत-

(क) चत्वारि वेदाः (चतुर्)
(ख) षड् अङ्गानि । (षट्)
(ग) चत्वारि शास्त्राणि (चतुर्)
(घ) एक: नायक: (एक)
(ङ) अष्टादश: पुराणानि । (अष्टादश)

6.अव्ययपदानि चित्वा लिखत-

(क) जगतो यत्र निबद्ध तद्विज्ञेयं पुराणम्। = यत्र
(ख) पुराणप्रभेद एव इतिहास: । = एव
(ग) अष्टादश एव श्रुत्यर्थस्मरणात्स्मृतयः । = एव
(घ) स च द्विधा परिक्रियापुराकल्पाभ्याम्। = च
(ङ) तत्र वर्णानां स्थान-करण प्रयत्नादिभिः
निष्पत्तिनिर्णयिनी शिक्षा । = तत्र

  1. सन्धिं कुरुत-

(क) ब्राह्मणम्+च = ब्राह्मणं च
(ख) आथर्वणः+च आथर्वणश्च
(ग) वेद+आत्मा = वेदात्मा
(घ) अष्टादश+एव = अष्टादशैव
(ङ) छन्दांसि अगीतानि

  1. निम्नलिखितशब्दानां सहायतया वाक्यप्रयोगं कुरुत
    इह वेदाः, अत्ति, अनश्नन् एव
  2. इह = इह पञ्च ज्ञानेन्द्रियाणि सन्ति।
  3. वेदाः = वेदाः चत्वारः सन्ति।
  4. अत्ति = वानरः फलम् अत्ति।
  5. अनश्नन् = अनश्नन् कोऽपि न जीवितुं शक्नोति।
  6. एव = प्रकृतिः एव सर्वेषां शरणम्।
  7. विपरीतार्थकपदं लिखत-

(क) पौरुषेयम् अपौरुषेयम्
(ख) एक: = अनेकम्
(ग) यत्र = तत्र
(घ) यत् = तत्
(ङ) यथा = तथा

You Might Also Like

Sanskrit Class 12th Chapter 3 प्रजानुरञ्जको नृपः Hindi Translation

Sanskrit Class 12th Chapter 5 सूक्ति-सौरभम् Hindi Translation

Sanskrit Class 12th Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा Hindi Translation

Sanskrit Class 12th Chapter 6 नैकेनापि समं गता वसुमती Hindi Translation

Sanskrit Class 12th Chapter 7 हल्दीघाटी Hindi Translation

TAGGED:Class 12 Sanskriti chapter 10 questions answerClass 12th bhasawati Sanskrit Chapter 10 विद्यास्थानानि Hindi Translation
Share This Article
Facebook Whatsapp Whatsapp LinkedIn Telegram Email Copy Link
Previous Article कार्याकार्यव्यवस्थिति: Sanskrit Class 12th Chapter 9 कार्याकार्यव्यवस्थिति: Hindi Translation

Follow US

Find US on Social Medias
2.7k Like
547 Follow
1.9k Subscribe
1.2k Follow
Also Read
RRB NTPC Admit Card 2025

RRB NTPC Admit Card 2025: Sarkari Result Link, Release Date, Official Download & CBT 1 Details

RBSE Class 10 download 5 years old paper
राजस्थान बोर्ड कक्षा 11वी की अर्धवार्षिक परीक्षा का टाइम टेबल जारी 2024, RBSE 11th Class Time Table 2024: यहां से डाउनलोड करें
RBSE Class 11th Time Table Download 2024,जिलेवार कक्षा 11वीं वार्षिक परीक्षा समय सारणी डाउनलोड करें-
NEET MDS Results 2024 Download Check scorecard, नीट एमडीएस का रिजल्ट इस तारीख को होगा जारी

Find Us on Socials

Follow US
© SanskritDharaVahni. All Rights Reserved.
  • Home
  • NCERT Books
  • Half Yearly Exam
  • Syllabus
  • Web Story
  • Latest News
adbanner
AdBlock Detected
Our site is an advertising supported site. Please whitelist to support our site.
Okay, I'll Whitelist
Welcome Back!

Sign in to your account