Sanskrit Dhara VahiniSanskrit Dhara VahiniSanskrit Dhara Vahini
Notification Show More
Font ResizerAa
  • Home
  • Class 12
  • Class 11
  • Class 10
  • Class 9
  • Class 8
  • Class 7
  • Class 6
  • Class 1-5
  • Grammar
    • Hindi Grammar
    • English Grammar
    • Sanskrit Vyakaran
  • Free Notes
Reading: Sanskrit Class 12th Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा Hindi Translation
Share
Sanskrit Dhara VahiniSanskrit Dhara Vahini
Font ResizerAa
  • Home
  • Class 12
  • Class 11
  • Class 10
  • Class 9
  • Class 8
  • Class 7
  • Class 6
  • Class 1-5
  • Grammar
  • Free Notes
Search Class notes, paper ,important question..
  • Classes
    • Class 12
    • Class 11
    • Class 10
    • Class 9
    • Class 8
  • Grammar
    • English Grammar
    • Hindi Vyakaran
    • Sanskrit Vyakaran
  • Latest News
Have an existing account? Sign In
Follow US
© 2022 Foxiz News Network. Ruby Design Company. All Rights Reserved.
Sanskrit Dhara Vahini > Class 12 > Class 12 Sanskrit > Sanskrit Class 12th Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा Hindi Translation
Class 12Class 12 Sanskrit

Sanskrit Class 12th Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा Hindi Translation

Share
11 Min Read
SHARE

NCERT Solutions for Class 12th Sanskrit Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा Hindi Translation & Questions Answers

इस पोस्ट में हमने Sanskrit Class 12th Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा हिंदी अनुवाद में हमने सम्पूर्ण अभ्यास प्रश्न को सरल भाषा में लिखा गया है। हमने Bhaswati Sanskrit Class 12th Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा के Questions and Answer बताएं है। इसमें NCERT Class 12th Sanskrit Chapter 4 Notes लिखें है जो इसके नीचे दिए गए हैं।

1.Class 12th all Subjects notes
2.class 12 Hindi Solutions
दौवारिकस्य निष्ठा
NCERT Solutions for Class 12th Sanskrit Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा

संवृत्ते किञ्चिदन्धकारे भुशुण्डीं स्कन्धे निधाय निपुणं निरीक्षमाणः आगत- प्रत्यागतं च विदधानः, प्रतापदुर्गदीवारिकः कस्यापि पादक्षेपध्वनिमिवाश्रौषीत् । ततः स्थिरीभूय।
पुरतः पश्यन् सत्यपि दीपप्रकाशे कमप्यनवलोकयन् गम्भीरस्वरेणैवम् अवादीत्- “कः कोऽत्र भोः? कः कोऽत्र भोः?” इति। अथ क्षणानन्तरं पुनः स एव पादध्वनिरश्रावीति भूयः साक्षेपमवोचत्- “क एष
मासनंस्त्रयन् मुमूर्षुः समायाति बधिरः ? ततो “दौवारिक शान्तो भव किमिति व्यर्थ मुमूर्षुरिति बधिर इति च वदसि?” इति वक्तारमपश्यतैवाऽऽकर्णि मन्द्रस्वरमेदुरा वाणी। अथ “तत् किं नाज्ञायि अद्यापि भवता प्रभुवर्याणामादेशो यत् दीवारिकेण प्रहरिणा वा त्रिः पृष्टोऽपि प्रत्युत्तरमवदन् हन्तव्यः इति” इत्येवं भाषमाणेन द्वाःस्थेन क्षम्यतामेष आगच्छामि, आगत्य च निखिलं

हिंदी अनुवाद – जब थोड़ा अँधेरा हो गया तो उसने अपनी भुशुण्डी कंधे पर रख ली और आने-जाने वालों को ध्यान से देखने लगा। फिर वह स्थिर हो गया.
आगे देखते हुए, हालाँकि लैम्प की रोशनी में कुछ भी न देखते हुए, उसने गंभीर स्वर में कहा, “यहाँ कौन है, श्रीमान? यहाँ कौन है, श्रीमान?” अब तक। फिर, एक क्षण के बाद, उसने फिर से वही पदचाप सुनी और फिर संक्षेप में कहा, “यह कौन है?”
एक बहरा आदमी जो मुझे जवाब दिए बिना मरना चाहता है? तब उस ने कहा, हे डावर, चुप रह, तू क्यों व्यर्थ कहता है, कि तू मर रहा है, और बहरा है? इस प्रकार, जैसे ही उसने स्पीकर को देखा, उसे एक धीमी, मधुर आवाज सुनाई दी। फिर, “तुम यह क्यों नहीं जानते कि तुम्हारे पास अब भी प्रभु के सरदारों का आदेश है कि पहरेदार या शहरपनाह का पहरुआ तीन बार भी पूछे, और यदि वह उत्तर दे तो उसे मार डाला जाए?”

निवेदयामि इति कथयन् द्वादशवर्षेण केनापि भिक्षावदुनानुगम्यमानः कोऽपि काषायवासाः धृततुम्बीपात्रः भव्यमूर्तिः संन्यासी दृष्टः। ततस्तयोरेवम् अभूवालाप:-
संन्यासी कथमस्मान् संन्यासिनोऽपि कठोर भाषणैस्तिरस्करोषि ?
दौवारिक:- भगवन्! संन्यासी तुरीयाश्रमसेवीति प्रणम्यते, परन्तु प्रभूणामाज्ञामुल्लङ्घय निजपरिचयमदददेवाऽऽयातीत्याक्रुश्यते ।
संन्यासी – सत्यं क्षान्तोऽयमपराधः परं संन्यासिनो ब्रह्मचारिणः पण्डिताः स्त्रियो
बालाश्च न किमपि प्रष्टव्याः । आत्मानम् अपरिचाययन्तोऽपि प्रवेष्टव्याः ।

हिंदी अनुवाद – बारह वर्ष की आयु में जब वह यह कह रहा था कि वह प्रसाद दे रहा है, तो उसके पीछे एक भिखारी की भाँति कोई पड़ गया। फिर वे इस प्रकार बोले:-
संन्यासी, आप हम संन्यासियों को भी कठोर शब्दों से क्यों डांटते हैं?
दोवारी:- प्रभु! एक त्यागी को चौथे आश्रम के सेवक के रूप में नमन किया जाता है, लेकिन उससे शिकायत की जाती है कि उसने स्वामी की आज्ञा की अवहेलना की है और अपनी पहचान देवताओं को दे दी है।
संन्यासी: सचमुच, यह अपराध क्षमा योग्य है, लेकिन संन्यासी ब्रह्मचारी और विद्वान महिला हैं
बच्चों से कुछ नहीं पूछना चाहिए. उन्हें प्रवेश करना चाहिए, भले ही वे अपना परिचय न दें।

दौवारिक:- संन्यासिन्! संन्यासिन्! बहूक्तम् विरम न वयं दौवारिका ब्रह्मणोऽप्याज्ञां प्रतीक्षामहे केवल महाराजशिववीरस्थानां वयं शिरसा वहामः प्राणे महाराजस्य सन्ध्योपासनसमये भवादृशानां प्रवेशसमयो भवति, न तु रात्रौ ।
संन्यासी तत् किं कोऽपि न प्रविशति रात्रौ ?
दौवारिक:- ( साक्षेपम् ) कोऽपि कथं न प्रविशति ? परिचिता वा, प्राप्तपरिचयपत्रा वा, आहूता वा प्रविशन्ति न तु ये केऽपि समागता भवादृशाः ।
संन्यासी – दौवारिक! इत आयाहि किमपि कर्णे कथयिष्यामि ।
दौवारिक:- ( तथा कृत्वा) कथ्यताम् ।

हिंदी अनुवाद – दौवारिक:- संन्यासी! संन्यासी! इतना कहना बंद करो, हम द्वारपालों के आदेश की प्रतीक्षा नहीं कर रहे हैं, यहां तक कि ब्राह्मण के भी, हम केवल महाराज शिव और वीर के पदों को अपने सिर पर धारण कर रहे हैं।
संन्यासी कि रात में कोई प्रवेश नहीं करता?
दोवार्री: (संक्षेप में) कोई कैसे प्रवेश नहीं करता? चाहे वे परिचित हों, उन्हें पहचान पत्र प्राप्त हुआ हो या उन्हें आमंत्रित किया गया हो, वे प्रवेश करते हैं, न कि केवल वे जो साथ आए हैं, जैसे कि आप।
संन्यासी- दौवारिक! यहाँ आओ और मैं तुम्हारे कान में कुछ बताऊंगा।
दौवारिक: (ऐसा करते हुए) बताओ.

संन्यासी – यदि त्वं मां प्रविशन्तं न प्रतिरुन्धेः तदधुनैव परिष्कृतपारदभस्म तुभ्यं वद्याम् यथा त्वं गुज्जामात्रेणापि द्वापञ्चाशत्संख्याकतुलापरिमितं ताम्र सुवर्ण विधातुं शक्नुयाः ।
दौवारिक: – हो, कपटसंन्यासिन्! कथं विश्वासघातं स्वामिवञ्चनं च शिक्षयसि ? ते केचनान्ये भवन्ति नीचा ये उत्कोचलोभेन स्वामिनं वञ्चयित्वा आत्मानम् अन्यतमसे पातयन्ति न वयं शिवगणास्तादृशाः संन्यासिनो हस्तं धृत्वा) इतस्तु सत्यं कथय कस्त्वम्? कुत आयातः ? केन वा प्रेषितः ?

हिंदी अनुवाद – संन्यासी: यदि आप मुझे प्रवेश करने से नहीं रोकेंगे तो मैं तुरंत आपको परिष्कृत पारे की राख अर्पित करूंगा ताकि आप केवल गुज्जे से बावन पाउंड वजन का तांबा और सोना बना सकें।
दोवारिक:- हाँ पाखंडी त्यागी! आप अपने स्वामी को विश्वासघात और धोखा देना कैसे सिखाते हैं? वे कुछ अन्य नीच लोग हैं, जो जबरन वसूली के लालच में अपने मालिक को धोखा देते हैं और खुद को दूसरे अंधेरे में फेंक देते हैं। आप कहां से आये है? अथवा उसे किसने भेजा।

सन्यासी – अहं तु त्वां कस्यापि देशद्रोहिणो गूढचरं मन्ये (हस्तमाकृष्य) तदागच्छ दुर्गाध्यक्षसमीपे स एवाभिज्ञाय त्वया यथोचितं व्यवहरिष्यति । ततः संन्यासी तु ‘त्यज ! नाहं पुनरायास्यामि नाहं पुनरेवं कथयिष्यामि, महाशयोऽसि दयस्व इति बहुधा अकथयत्, रिकस्तु प्रचलितः ।
अथ दीपस्य समीपमागत्य संन्यासिनोक्तम् “दौवारिक! न मां प्रत्यभिजानासि ।” ततः पुनर्निपुणं निरीक्षमाणो दीवारिकस्तं पर्यचिनोत्- ‘आः कथं श्रीमान् गौरसिंह आर्य क्षम्यतामनुचितव्यवहार एतस्य ग्राम्यवराकस्य तदवधार्य तस्य पृष्ठे हस्तं विन्यस्यन् संन्यासियो गौरसिंहः समवोचत्- “दौवारिक! मया दृढं परीक्षितोऽसि परीक्षितोऽसि यथायोग्य एव पदे नियुक्तोऽसि त्वादृशा एव वस्तुतः पुरस्कार- भाजनानि भवन्ति, लोकद्वयं च विजयन्ते।”

हिंदी अनुवाद – सन्यासी: परन्तु मैं समझता हूँ कि तुम किसी देश द्रोही के जासूस हो (हाथ खींचते हुए) तब तुम किले के सरदार के पास आओ, वह तुम्हें पहचान लेगा और तुम्हारे साथ वैसा ही व्यवहार करेगा। तब सन्यासी ने कहा, ‘छोड़ो! मैं वापस नहीं आने वाला, मैं ऐसा दोबारा नहीं कहने वाला, आप एक सज्जन व्यक्ति हैं, मुझ पर दया करें, उन्होंने कई बार कहा, लेकिन रिक प्रचलन में था।
फिर वह दीपक के पास आया और वैराग्य से बोला, “दोवारिका! तुम मुझे नहीं पहचानते।” फिर, फिर से कुशलता से उसकी ओर देखते हुए, दिवारिका ने उसे पहचान लिया: ‘आह, श्री गौर सिंह, महान, इस ग्रामीण वरक के अनुचित व्यवहार को कैसे माफ कर दें?’ वे विजयी हैं।

  1. एकपदेन उत्तरत-

(क) प्रतापदुदीवारिक कस्य ध्वनि इ
उत्तर पादक्षेपस्य ।

(ख) काषायवासाः धृततुम्बीपात्रः भव्यमूर्तिः इति एते शब्दाः कस्य विशेषणानि सन्ति?
उत्तर संन्यासिनः।

(ग) कः तुरीयाश्रमसेवी अस्ति?
उत्तर संन्यासी ।

(घ) महाराजस्य सन्ध्योपासनसमयः कदा भवति ?
उत्तर पूर्वाहने ।

(ङ) के उत्कोचलोभेन स्वामिनं वञ्चयन्ति ?
उत्तर नीचाः ।

(च) त्यज! नाहं पुनरायास्यामि नाहं पुनरेवं कथयिष्यामि महाशयोऽसि अवदत् ? इति कः
उत्तर संन्यासी ।

(छ) दौवारिकस्य निष्ठा केन परीक्षिता?
उत्तर गौरसिंहेन ।

  1. एकवाक्येन उत्तरम् दीयताम्–

(क) रात्रौ के के प्रविशन्ति ?
उत्तर रात्रौ परिचिता वा प्राप्तपरिचयपत्रा वा आहूता वा
प्रविशन्ति।

(ख) दीपस्य समीपमागत्य संन्यासिना किम् उक्तम्?
उत्तर दीपस्य समीपमागत्य संन्यासिना उक्तम् “दौवारिक! न मां प्रत्यभिजानासि?”

(ग) महाराजं प्रत्यभिज्ञाय दौवारिकः किम् अवदत् ?
उत्तर महाराज प्रत्यभिज्ञाय दौवारिकः अवदत् ‘आः! कथं श्रीमान् गौरसिंह आर्य! क्षम्यतामनुचितव्यवहार एतस्य ग्राम्यवराकस्य ।’

(घ) कः कम् कठोर भाषणैः तिरस्करोति ?
उत्तर दौवारिकः संन्यासिनं कठोर भाषणैः तिरस्करोतिः ।

(ङ) ‘दौवारिकस्य निष्ठा’ अयम् पाठः कस्मात् ग्रन्थात् गृहीतः ?
उत्तर दौवारिकस्य निष्ठा’ अयं पाठः ‘शिवराजविजय’ नाम उपन्यासार।

(च) शिवगणाः कीदृशाः आसन् ?
उत्तर शिवगणाः विश्वसनीयाः आसन् ।

(छ) दौवारिक: संन्यासिनम् कम् अमन्यत?
उत्तर सिनं कस्यापि देशद्रोहिणः गूढचरम् अमन्यत।

  1. प्रश्ननिर्माणम् रेखांकितपदान्याधृत्य कुरुत-

(क) महाराजशिववीरस्य आज्ञा वयं शिरसा वहामः ।
उत्तर कस्य आज्ञा वयं शिरसा दहामः?

(ख) नीचा उत्कोचलोभेन स्वामिनं वञ्चयित्वा आत्मानम् अन्धतमसे पातयन्ति ।
उत्तर के उत्कोचलोभेन स्वामिनं वञ्यत्वा आत्मानम् अन्धतमसे पातयन्ति?

(ग) दुर्गाध्यक्ष एव यथोचितम् व्यवहरिष्यति ।
उत्तर कः एव यथोचितम् व्यवहरिष्यति ?

(घ) दौवारिकः संन्यासिनम् आकृष्य नयन्नेव प्रचलितः ।
उत्तर दौवारिकः कम् आकृष्य नयन्नेव प्रचलितः?

(ङ) दौवारिकस्य पृष्ठे हस्तं विन्यस्यन् संन्यासिरूपो गौरसिंहः अवदत् ।
उत्तर कस्य पृष्ठे हस्तं विन्यस्यन् संन्यासिरूपो गौरसिंहः अवदत् ?

(च) दीपस्य समीपमागत्य संन्यासिना उक्तम्।
उत्तर दीपस्य समीपमागत्य केन उक्तम् ?

(छ) संन्यासी तुरीयाश्रमसेवी इति प्रणम्यते ।
उत्तर कः तुरीयाश्रमसेवी इति प्रणम्यते ।

(ज) प्रतापदुर्गदौवारिकः कस्यापि पादक्षेपध्वनिम् अश्रौषीत्।
उत्तर क: कस्यापि पादक्षेपध्वनिम् अश्रौषीत्?

4.समासविग्रहः क्रियताम्-

(क) प्रतापदुर्गदौवारिकः = प्रतापदुर्गस्य दौवारिकः ।
(ख) दीपप्रकाशे = दीपानां प्रकाशे ।
(ग) क्षणानन्तरम् = क्षणस्य अनन्तरम् ।
(घ) पादध्वनिः = पादयोः ध्वनिः ।
(ङ) द्वाःस्थेन = द्वारे स्थितः यः सः, तेन ।
(च) कठोर भाषणैः = कठोराणि च तानि भाषणानि, तैः ।

  1. सन्धिच्छेदः क्रियताम्-

(क) किञ्चिदन्धकारे = किञ्चित् + अन्धकारे
(ख) शान्तो भव = शान्तः + भव ।
(ग) अद्यापि = अद्य + अपि ।
(घ) इत्येवम् = इति + एवम्। .
(ङ) कोऽत्र = कः + अत्र।
(च) तदधुनैवः तत् + अधुना + एव ।।
(छ) क्षान्तोऽयमपराधः = क्षान्तः + अयम् + अपराधः

6.उपसर्ग – प्रकृति / प्रत्यय-विभागं दर्शयत।

(क) निधाय = नि+ल्यप् प्रत्यय
(ख) प्रत्यागतम् = प्रति + आ उपसर्ग / गम्, क्त प्रत्यय ।
(ग) विदधानः = वि+धा+शानच्
(घ) निरीक्षमाणः = निर् उपसर्ग, ईक्ष्, शानच

्
(ङ) भाषमाणेन = भाष्य+शानच्
(च) अभिज्ञाय = अभि उपसर्ग ज्ञा, ल्यप् प्रत्यय ।
(छ) पश्यन् = दृश्य+शतृ
(ज) अनुत्तरयन् = अन् + उद् उपसर्ग / तु, शतृ प्रत्यय ।

  1. विशेषणं विशेष्येन सह योजयत।

विशेषणम् – विशेष्यम्
(क) गम्भीरेण – स्वरेण
(ख) मुमुर्षः – जनः
(ग) कठोरै: – भाषणैः
(घ) परिष्कृतम् – पारदभस्म
(ङ) कपटी – संन्यासिन्
(च) उत्कोचलोभी – नीचः
(छ) देशद्रोहिणः – गूढचरः
(ज) आहूताः – अभ्यागताः

You Might Also Like

Sanskrit Class 12th Chapter 3 प्रजानुरञ्जको नृपः Hindi Translation

Sanskrit Class 12th Chapter 6 नैकेनापि समं गता वसुमती Hindi Translation

Sanskrit Class 12th Chapter 8 मदालसा Hindi Translation

Sanskrit Class 12th Chapter 9 कार्याकार्यव्यवस्थिति: Hindi Translation

Sanskrit Class 12th Chapter 10 विद्यास्थानानि Hindi Translation

TAGGED:Bhasawati Sanskrit Chapter 4 class 12Class 12 Sanskriti bhasawati Chapter 4 solutionSanskrit class 12th Chapter 4 दौवारिकस्य निष्ठा Hindi Translation
Share This Article
Facebook Whatsapp Whatsapp LinkedIn Telegram Email Copy Link
Previous Article प्रजानुरञ्जको नृपः Sanskrit Class 12th Chapter 3 प्रजानुरञ्जको नृपः Hindi Translation
Next Article सूक्ति-सौरभम् Sanskrit Class 12th Chapter 5 सूक्ति-सौरभम् Hindi Translation

Follow US

Find US on Social Medias
2.7k Like
547 Follow
1.9k Subscribe
1.2k Follow
Also Read

RBSE Class 10 download 5 years old paper

राजस्थान बोर्ड कक्षा 11वी की अर्धवार्षिक परीक्षा का टाइम टेबल जारी 2024, RBSE 11th Class Time Table 2024: यहां से डाउनलोड करें
RBSE Class 11th Time Table Download 2024,जिलेवार कक्षा 11वीं वार्षिक परीक्षा समय सारणी डाउनलोड करें-
NEET MDS Results 2024 Download Check scorecard, नीट एमडीएस का रिजल्ट इस तारीख को होगा जारी
Rajasthan BSTC Syllabus 2024: राजस्थान D.EI.ED का नया सिलेबस जारी

Find Us on Socials

Follow US
© SanskritDharaVahni. All Rights Reserved.
  • Home
  • NCERT Books
  • Half Yearly Exam
  • Syllabus
  • Web Story
  • Latest News
adbanner
AdBlock Detected
Our site is an advertising supported site. Please whitelist to support our site.
Okay, I'll Whitelist
Welcome Back!

Sign in to your account